Boeddha's concept van karma bood gewone mensen een manier om het morele leven te verbeteren. Hij bracht een revolutie teweeg in de ethiek. We konden niet langer een externe kracht zoals god de schuld geven van onze beslissingen. We waren volledig verantwoordelijk voor onze eigen morele omstandigheden. De bok stopt bij ons. ''Wees je eigen lamp, zoek geen andere toevlucht'' zei hij ''Je hoeft geen slachtoffer te zijn maar meester van je eigen lot'' – (uittreksel uit Hughes, Bettany 2015, 'Genius of the Ancient World Buddha ', BBC)
Religie heeft geen vaste definitie, maar het kan worden opgevat als een verenigd systeem van overtuigingen en praktijken waarbij een almachtige god, profeet(en), een heilig boek, centraal dogma, kerk, heilige taal enz. betrokken zijn. Abrahamitische religies zijn gecodificeerd en zijn religies volgens de boeken .
Dit is misschien niet het geval met Hindoeïsme. Het is niet gecodificeerd. Er is geen enkel geloof, geen vaststaand heilig boek of vaststaand dogma. Hindoes zijn blijkbaar geen gelovigen; het zijn zoekers naar moksha of bevrijding van Sansara, de zich eindeloos herhalende cyclus van geboorte, leven, dood en wedergeboorte. Ze zoeken een oplossing voor het probleem van Sansara.
Elk levend wezen heeft een Atma, een onverwoestbare, permanente ziel die na elke dood van lichaam verandert en een eindeloze cyclus van geboorte en dood ondergaat. Elk leven heeft een individu te maken met lijden. Quest is een pad zoeken om jezelf te bevrijden van de cyclus van wedergeboorten. In het hindoeïsme is de weg naar bevrijding het direct ervaren van het permanente zelf en versmelting Atma de individuele ziel mee Parmatma de universele ziel.
Nadat hij afstand had gedaan van familie en troon, probeerde Boeddha in zijn vroege dagen als zoeker naar waarheid dit om een oplossing voor Sansara te zoeken, maar de transformerende ervaring ontging hem. Zelfs de extreme zelfverloochenende boetedoeningen hielpen hem niet om de bevrijding te bereiken. Daarom gaf hij beide benaderingen op - noch genotzucht, noch extreme zelfkastijding, in plaats daarvan koos hij voor het middenpad.
Matiging werd zijn nieuwe aanpak bij het nastreven van bevrijding. Hij mediteerde en onderzocht de realiteit van interne en externe werelden. Hij ontdekte dat alles in de werelden voortdurend verandert en voortdurend in beweging is - fysieke materiële vorm, karakter, geest, sensatie, ons bewustzijn zijn allemaal vluchtig. Er is geen enkel punt dat niet verandert. Zoiets als het onzekerheidsprincipe van Heisenberg in de kwantummechanica. Dit besef dat niets vast of permanent is, bracht Boeddha tot de conclusie dat het concept van permanent of onafhankelijk ziels-atma ongeldig is.
Boeddha ontkende het bestaan van een intrinsiek onafhankelijke entiteit. (Dus geen concept van creatie in Boeddhisme. We manifesteren allemaal gewoon). Hij zei verder dat het idee van een permanente ziel de grondoorzaak van het probleem is, omdat het mensen egoïstisch en egocentrisch maakte. Het veroorzaakte verlangens en maakte mensen tot slaaf van vluchtige aardse zorgen, waardoor mensen gevangen werden gehouden Sansara.
Volgens Boeddha is het eerste wat je op het pad van bevrijding moet doen, het kwijtraken van de diepgewortelde waanvoorstelling van een permanente ziel. ''Ik'', ''mij'' of ''mijn'' zijn fundamentele oorzaken van lijden (wat niet alleen ziekte of ouderdom is, maar de aanhoudende teleurstellingen en onzekerheden van het leven) dat voortkomt uit de waan van een permanent zelf. Het wegwerken van deze waanvoorstelling door het herontdekken van iemands niet-zelf-aard is de sleutel tot het overwinnen van lijden. Hij zei ''Als we de waan van het zelf zouden kunnen uitbannen, zullen we de dingen zien die ze werkelijk zijn en zal er een einde komen aan ons lijden. We hebben het vermogen om de regie over ons leven te nemen''. Hij pleitte voor het permanent uitroeien van begeerte, onwetendheid en begoocheling, en zo los te komen van samsara. Dit is de manier om de bevrijding van de geest of Nirvana te bereiken, die direct van binnenuit wordt ervaren.
Buddha's Nirvana of bevrijding stond in theorie voor iedereen open, maar velen vonden het moeilijk om tijd te besteden, dus bood hij hoop aan zulke mensen door het hindoeïstische concept van Karma. Karma verwees naar significante maatregelen die de kwaliteit van leven in een volgend leven verbeteren. Traditioneel was het synoniem met rituelen en handelingen die priesters uitvoerden namens hogere kasten. Mensen van de laagste kaste hadden weinig vooruitzichten om hun volgende leven te verbeteren door deze rituele vorm van karma.
Boeddha is veranderd karma van rituele actie tot de gedachte en intentie van de actie. De mensen hadden nu de keuze om goed te doen. De bedoeling van de actie was belangrijker dan de actie zelf. Als je goed hebt nagedacht en je intentie goed was, kan dit je lot veranderen. Hij nam het karma uit de handen van priesters die aan het oefenen waren en gaf het in de handen van gewone mensen. Kaste, klasse en geslacht waren niet relevant. Iedereen had de keuze en vrijheid om te verbeteren en een goed mens te worden. Zijn concept van karma werkte bevrijdend. Iedereen die vastzat in de cyclus van samsara had een kans om de kwaliteit van hun wedergeboorte te verbeteren.
Boeddha's concept van karma bood gewone mensen een manier om het morele leven te verbeteren. Hij bracht een revolutie teweeg in de ethiek. We konden niet langer een externe kracht zoals god de schuld geven van onze beslissingen. We waren volledig verantwoordelijk voor onze eigen morele omstandigheden. De bok stopt bij ons. ''Wees je eigen lamp, zoek geen andere toevlucht'' hij zei ''Je hoeft geen slachtoffer te zijn maar meester over je eigen lot''.
Geen heilige taal, geen dogma, geen priester vereist, zelfs god is niet nodig, het boeddhisme zocht waarheid en daagde religieuze orthodoxie uit. Dit leidde ertoe dat rationaliteit de overhand kreeg op bijgeloof en geloof. Boeddha drong aan op de absolute waarde van mededogen, maar zijn grootste bijdrage aan de mensheid ligt in zijn herformulering van karma. Nu werd het voor mensen mogelijk om goede daden te verrichten zonder noodzakelijkerwijs een religieus wereldbeeld te onderschrijven of ermee in te stemmen.
Hij legde uit hoe je je moest gedragen, of er nu een god is of niet. Dit is iets buitengewoon relevants voor een moderne wereld die wordt geteisterd door conflicten en geweld.
***
Bron:
Hughes, Bettany 2015, 'Genius of the Ancient World Buddha', BBC, overgenomen van https://www.dailymotion.com/video/x6vkklx
){kind=link}